بُروجـِرد (گویش بروجردی: وُوری یرد vūriyerd) شهری است در غرب ایران. بروجرد مرکز شهرستان بروجرد از توابع استان لرستان است. شهر بروجرد در شمال دشت حاصلخیز سیلاخور قرار گرفته‌است. قلل مرتفع گرّین از مجموعه رشته کوههای زاگرس مانند نواری شمال غرب تا جنوب شرق آن را در بر گرفته‌اند و سرابهای دائمی متعددی که از دامنه این کوهها جاری است در اقتصاد منطقه و توسعه شهر بروجرد نقش اساسی داشته‌اند.

شهرهای ملایر و نهاوند در استان همدان، اراک در استان مرکزی، درود، خرم آباد و الشتر در استان لرستان در مجاورت بروجرد قرار دارند. از گذشته‌های دور، این شهر دارای موقعیت ویژه ارتباطی بوده‌است و همین مساله باعث زد و خورد و حوادث تاریخی متعدد در منطقه شده‌است. قرارگیری بر سر شاهراه تهران - خوزستان همچنان یکی از عوامل رونق اقتصادی منطقه به شمار می‌رود.

جمعیت شهر بروجرد بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران ۲۲۹٬۵۴۱۰ هزار نفر گزارش شده‌است. به این ترتیب، بروجرد از نظر میزان جمعیت، دومین شهر بزرگ استان لرستان و بیست و هشتمین شهر بزرگ کشور به حساب می‌آید. علاوه بر رونق کشاورزی و دامپروری در منطقه، شهر بروجرد بطور سنتی یکی از قطب‌های داد و ستد در منطقه غرب ایران به حساب می‌آید و بازار این شهر همچنان بزرگ و پر رونق است.

وجه تسمیه

گرد و کرد در اسامی شهرهای ایرانی به معنای شهر، آبادی و ساخته و اثر هستند. اشکانیان و ساسانیان شهرها را بیشتر با پسوند گرد می‌ساخته‌اند همانند سوسنگرد، بروگرد و دارابگرد. عده‌ای نام درست بروجرد را ویروگرد دانسته‌اند که به معنای شهر و ساخته ویرو شاهزاده اشکانی است. کوهی در غرب بروجرد با نام ولاش نیز یاد آور نام شاهان اشکانی است. اما معتبرترین نوشته‌ها، بروجرد را پیروزگرد دانسته‌اند که آن را به فیروز ساسانی منتسب می‌کند. سعید نفیسی بروجرد را از شهرهای ساسانیان و اصل آن را بروگرد و ساخته از «بر» + «گرد» دانسته‌است که به معنای شهری است که گرد است و بر و میوه فراوان دارد. یزدگرد سوم پادشاه ساسانی پس از شکست از اعراب به منطقه بروجرد گریخت و سپاهیانش در آن محل بر + او + گرد آمدند و به این ترتیب نام این محل بَروگرد شد.

در کتابهای تاریخی از بروجرد با نامهای گوناگون نام برده شده‌است مانند بَروجرد، فلوجرد، اردکرد، یزدگرد، ولوگرد. روحبخشان در کتاب «جغرافیای تاریخی بروجرد» بیش از سی مورد از صورتهای مختلف نام این شهر را به تفصیل ذکر نموده‌است.

امروزه بروجرد در لهجه بروجردی وُوری یرد vūriyerd و در لُری وُروگرد vorūgerd نامیده می‌شود. بروگردborūgerd نام روستایی آن و نیز نام به کار رفته در نوشته‌های پارسی سره و بروجرد borūjerd نام رسمی این شهر است.

پیشینه

شواهد و اشارات تاریخی حاکی است که بروجرد از شهرهای قبل از اسلام بوده و دلایل زبانشناسی نیز واژه بروجرد را با ترکیب دو جزء برو + گرد موجودیت این شهر را به پیش از اسلام میرساند زیرا که گرد در زبانهای قدیمی ایران به معنای شهر میباشد. بروجرد از شهرهای باستانی ایران است که برخی ساخت آن را به منوچهر از سلسله پیشدادیان نسبت می‌دهند اما شواهد کافی در مورد شهر بودن آن تنهااز دوران ساسانیان موجود است که بر اساس کتابهای تاریخی، بروجرد یکی از پایگاههای نظامی ایران به هنگام حمله اعراب و جنگ نهاوند بوده‌است.در گذشته بروجرد از شهرهای آباد و مهم بوده و گاه فرمان‌داری جداگانه و گاه مرکز استان لرستان و خوزستان بوده‌است. از آخرین وقایع تاریخی معاصر بروجرد می‌توان به تخریب حسینیه دراویش منسوب به دراویش گنابادی در ۱۳۸۶ و درگیری‌های خونین آن، بین دراویش و نیروهای انتظامی، اطلاعات، بسیج و لباس شخصی‌های نظام اشاره نمود این دومین تخریب حسینیه دراویشبعد از واقعه تخریب حسینیه شریعت در قم بود.

آب و هوا

بروجرد دارای آب و هوای سرد کوهستانی با زمستانهای پر برف و سرد و تابستانهای معتدل است. تعداد روزهای یخبندان در برخی از نقاط این ناحیه به بیش از ۷۰ روز می‌رسد. بیشترین درجه حرارت در تابستان‌ها ۳۸ درجه و کم‌ترین آن در زمستان ۱۸ درجه زیر صفر برآورد شده‌است.میزان باران سالیانه شهرستان بروجرد حدود ۵۰۰ میلی‌متر است که بیشتر در فصل بهار انجام می‌گیرد و میانگین دمای سالانه ۱۴/۶ است. در زمستان بارشها بیشتر به صورت برف است. بروجرد دارای بهارهای معتدل و دل انگیزی است . موید این مطلب شاه بیت معروف قاآنی است که در باب بهار بروجرد سروده‌است:

بافت تاریخی بروجرد

بافت معماری قدیم بروجرد که آخرین بار در دوران قاجاریه ساماندهی شده بسیار زیبا بوده و نمونه‌هایی از آن هنوز باقی است.هسته اولیه این شهر شامل چند کوی و محله بزرگ مانند بروا، صوفیان و دانگه بوده‌است و بازارها، مسجدها و خانه‌های مجللی در آن وجود داشته‌است.بروجرد در طول تاریخ همواره محصور به حصاری بزرگ بوده‌است که اطراف آن نیز خندقی قرار داشته‌است. آخرین بار قلعه بروجرد به دستور حسام السلطنه قاجار بازسازی شد.

دیدنی‌های بروجرد

• مسجد جامع بروجرد
• مسجد سلطانی بروجرد (مسجد شاه)
• روستای ونایی
• روستای خوش آب و هوا و موفق کفشگران
• گردشگاه تپه چغا
• گردشگاه گل دشت
• امامزاده جعفر بروجرد
• آرامگاه شاه زواریون بروجرد
• مسجد قلعه
• موزه اسناد مشروطیت بروجرد (خانه افتخارالاسلام نبوی طباطبایی)
• تکیه موثقی
• پل قلعه حاتم
• قلعه رومیان بروجرد
• بازار بروجرد
• بوستان فدک
• بوستان سماور
• تالاب بیشه دالان
• قله‌ها، بیشه‌ها و دامنه‌های کوه گرین

·         پارک بانوان بروجرد

دانشگاهها و مراکز آموزش عالی

• دانشگاه آیت‌الله بروجردی
• دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات بروجرد
• پیام نور مرکز بروجرد
• مرکز آموزش علمی کاربردی بروجرد
• دانشسرای کشاورزی بروجرد
• مرکز آموزش مهندس ارتش
• حوزه علمیه امام صادق بروجرد
• مرکز آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی بروجرد

عکس ها: